piątek, kwiecień 19, 2024
Sztandar 15. pułku piechoty. Zbiory Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

15 pułk piechoty został zorganizowany w Bochni w grudniu 1918 r. jako "Pułk Piechoty Ziemi Bocheńskiej". Od stycznia 1919 r. nosił on numer 15, a od 3 VIII 1920 r. używał przydomka "Wilków". Od III 1919 r. walczył na kresach wschodnich. W sierpniu 1919 r. wszedł w skład 9 Dywizji Piechoty, by w jej składzie walczyć na Wołyniu, uczestniczyć w ofensywie na Ukrainie, a potem w bitwie warszawskiej i walkach o Dubno. W ramach pokojowej organizacji armii wszedł w skład 28 Dywizji Piechoty i został skierowany do Dęblina, gdzie stacjonował do września 1939 r.

Odznaka 15. pułku piechoty. Fot. Anwit. Zasoby Wikimedia Commons
Odznaka 15. pułku piechoty. Fot. Anwit. Zasoby Wikimedia Commons

W wojnie obronnej we wrześniu 1939 15 pułk piechoty walczył w składzie armii "Łódź", a następnie w obronie Modlina. Odtworzony w 1941 r. w składzie armii gen. Andersa przeszedł z całą armią na Bliski Wschód, gdzie został przekształcony w 15 Wileński Batalion Strzelców i pod tą nazwą walczył pod Monte Cassino i o Bolonię. Odtworzony też w ramach Armii Krajowej działał w Obwodzie Puławy AK, w 1944 r. w ramach "Burzy" brał udział w walkach koło Garwolina i w marszu na pomoc Warszawie. W powstaniu warszawskim zorganizowany ponownie w składzie Korpusu Warszawskiego AK.

15 Pułk Piechoty "Wilków" był jednym z piętnastu najbardziej zasłużonych pułków piechoty. Za zasługi wojenne z lat 1919 - 1920 marszałek Józef Piłsudski odznaczył 4 grudnia 1920 r. 15 pułk orderem Virtuti Militari. Za niezwykłe męstwo w okresie II wojny światowej otrzymał 15 pułk prawo do napisu na wstęgach sztandaru: "Wyróżniony za niezwykle męstwo w kampanii Armii Krajowej".

Lewa strona 15. pułku piechoty
Lewa strona 15. pułku piechoty "Wilków"

Sztandar dla pułku został ufundowany przez społeczeństwo Bochni wiosną 1921. 20 VII 1921 r. przedstawiciel rady miasta p. Rachwał zawiózł sztandar do miejsca postoju pułku nad granicę sowiecką. Dwa tygodnie później, 6 sierpnia 1921 r. w Chołżowie koło Mołodeczna delegat miasta i dowódca 9 Dywizji Piechoty płk Ryszard Trojanowski wręczyli sztandar pułkowi.

Sztandar różnił się znacznie od sztandarów fundowanych później w oparciu o przepisy podane w Dzienniku Ustaw RP nr 115 z 1927 r.

Pośrodku płata, po prawej stronie, zamiast godła państwowego umieszczony był wizerunek św. Kingi, patronki bocheńskich górników. Godło było umieszczone po lewej stronie sztandaru w tarczy herbowej u dołu sztandaru. W drugiej tarczy herbowej umieszczone były narzędzia górnicze.

Ze sztandarem tym pułk występował aż do września 1939 r. W czasie walk we wrześniu 1939 sztandar znajdował się pod opieką szefa kancelarii pułku st. sierż. Stanisława Czecha. 12 IX w czasie ciężkich walk st. sierż. Czech razem ze st. sierż. Józefem Ballem zakopali sztandar w pobliżu kościoła w Brwinowie. 31 V 1940 r. działający w konspiracji st. sierż. Czech wydobył sztandar i przewiózł do Dęblina. Sztandar składający się z samego płatu zwinięty został w rulon, a następnie włożony do szklanego słoja, zakrytego pergaminem, zawiązany sznurem i zawoskowany.

W nocy 2 czerwca 1940 r. tak zabezpieczony sztandar został zakopany przy bramie wejściowej do twierdzy dęblińskiej w klombie kwiatów przed domem emerytowanego st. wachm. Karola Ziółkowskiego. Ukrycia dokonali st. wachm. Karol Ziółkowski, st. sierż. Stanisław Czech i p. Stefania Wozińska. Po aresztowaniu przez Niemców st. sierż. Czecha i jego śmierci w 1943 r. na zamku w Lublinie, sztandar nadal pozostawał w ukryciu. Po wyzwoleniu Stefania Wozińska wydobyła płat sztan­daru i przekazała go 21 IV 1947 r. na ręce marszałka Michała Żymierskiego. On to przekazał sztandar 14 V 1947 r. do Muzeum Wojska Polskiego. W 1977 r. środowisko byłych żołnierzy 15 Pułku Piechoty "Wilków" ufundowało i przekazało do Muzeum WP repliki brakujących elementów: grotu (orła), drzewca i orderu Virtuti Militari. Zostały one dodane do zachowanego płata sztandaru.

Społeczeństwo Bochni zamierzało ufundować nowy sztandar przepisany dla 15 Pułku Piechoty. Nowy wzór sztandaru został zatwierdzony w Dzienniku Rozkazów MS Wojsk. nr 12 poz. 136 z 1938 r.

Prezydent RP zarządzeniem z dnia 15 IX 1938 r. potwierdził nadanie sztandaru i zatwierdził wzór lewej strony płatu sztandaru.

Na sztandarze miały być umieszczone:

  • w prawym górnym rogu na tarczy - wizerunek Matki Boskiej Bocheńskiej,
  • w lewym górnym rogu na tarczy - wizerunek św. Kingi,
  • w prawym dolnym rogu na tarczy - godło m. Bochni,
  • w lewym dolnym rogu na tarczy - odznaka pamiątkowa 15 P.P.
  • na górnym ramieniu krzyża kawalerskiego - napisy: Dołchomościska 16 III 1919, Stodołowice 16-17 II 1920
  • na dolnym ramieniu krzyża kawalerskiego - napisy: Bochnia XI 1918, Łazdury 4 XII 1920
  • na lewym ramieniu krzyża kawalerskiego - napisy: Rzeczyca 8-9 V 1920, Łojów 10-12 V 1920
  • na prawym ramieniu krzyża kawalerskiego - napisy: Pułtusk 17 VIII 1920, Stefankowice 5 IX 1920

Wybuch wojny pokrzyżował plany nadania nowego sztandaru. Rada miasta Bochni zleciła wykonanie nowego sztandaru, ale nie wiadomo czy do wybuchu wojny został całkowicie ukończony, a jeśli był, co się z nim stało.

Ryszard Rybka