Choć nie jest zaliczany do najwybitniejszych książąt i nie ma na swoim koncie spektakularnych sukcesów politycznych, to dla bochnian jest postacią szczególną. Dzięki niemu powstały tu bowiem kopalnia soli i miasto zorganizowane na prawie magdeburskim. Ustępujący popularnością królowi Kazimierzowi Wielkiemu, pozostaje Bolesław wciąż mało znany i niedoceniany...

Urodzony 21 czerwca 1226 r., syn Leszka Białego i księżniczki ruskiej Grzymisławy. W niecałe półtora roku po jego urodzeniu, w Gąsawie został zamordowany jego ojciec. Opiekę nad synem na długie lata przejęła matka Grzymisława, której Bolesław radził się w najważniejszych sprawach aż do jej śmierci w 1258 r.

5 maja 1228 r. na wiecu w Cieni książęta uchwalili akt, na mocy którego Władysław Laskonogi zobowiązał się do adopcji Bolesława, w przyszłości jedynego dziedzica dzierżonych przezeń księstw. Grzymisławie i jej małoletniemu synowi wydzielono księstwo sandomierskie. Najprawdopodobniej na początku 1233 r. Bolesława wraz z matką zwabił na spotkanie Konrad Mazowiecki. Według bulli Grzegorza IX Konrad ograbił Grzymisławę i osadził ją wraz z synem na zamku w Czersku, a później w Sieciechowie. Na rzecz więźniów interweniował Henryk Brodaty, a pomoc w ucieczce z więzienia w Sieciechowie przygotował Klemens z Ruszczy, który później zrobił u boku Bolesława karierę, i opat sieciechowski Mikołaj z Galii. Uciekinierom przywrócono księstwo sandomierskie, nad którym zarząd objął Henryk Brodaty. Grzymisława i Bolesław musieli się zrzec praw do Krakowa. Brodaty umieścił Grzymisławę z synem w Skale (dolina Prądnika), chcąc zabezpieczyć ich przed Konradem.

W latach 1241-1243 Bolesław przebywał zapewne za granicą, po ucieczce przed Mongołami. Wrócił wezwany najprawdopodobniej przez opozycję przeciw Konradowi, wspierany posiłkami swego szwagra, króla Węgier Beli IV. Do rozprawy z Konradem, zwycięskiej dla Bolesława, doszło pod Suchodołem (?). Po odniesieniu zwycięstwa Bolesław zaczął się tytułować księciem krakowsko-sandomierskim i objął ojcowiznę bez ziemi łęczycko-sieradzkiej i tzw. kasztelanii zapilickich.

Wraz z Bolesławem Pobożnym należał on do stronnictwa węgierskiego, co znalazło wyraz w małżeństwie z córką Beli IV - Kingą. Wspierał teścia w wojnie z królem Czech, Przemysławem Ottokarem II, w nie udanej wyprawie na Morawy (1253 r.) i wojnie z 1260 r. W związku z buntem rycerstwa przeszedł on w 1273 r. do obozu proczeskiego, nie odnosząc jednak z tego żadnych korzyści. W 1264 r. zorganizował zwycięską wyprawę przeciw Jaćwingom, a także popierał działalność misjonarską prowadzoną na ich terenach przez zakony mendykanckie. Podczas drugiego najazdu mongolskiego(1259-1260) opuścił jednak swe księstwo. Obdarzał szczodrze rozwijające się wówczas domy zakonne reguły franciszkańskiej, przeprowadzał lokacje miast i wsi: Krakowa (1257 r.), Bochni (1253 r.), Jędrzejowa (1271 r.) i innych. Dokonał radykalnej reformy żup wielickich i bocheńskich, pozostających do tej pory w dużym stopniu w rękach prywatnych; odtąd stały się wyłączną własnością państwa, co wiązało się także z wprowadzeniem nowych metod eksploatacji złóż soli kamiennej. Zmarł w 1279 r. Pochowany został w kościele franciszkanów w Krakowie.

Bolesław a Bochnia

Książę przede wszystkim zapisał się w dziejach Bochni, jako założyciel miasta w 1253 r. Nie było to oczywiście działanie przypadkowe. Odkrycie w Bochni soli twardej (1248) i budowa pierwszych szybów kopalnianych(1251) w naturalny sposób spowodowało napływ nie tylko pracowników żupnych, ale także rozwój rzemiosła produkującego na potrzeby rozwijającej się kopalni oraz handlu solą. Dobrze zorganizowana żupa solna i osada miejska miały dostarczać skarbowi książęcemu pokaźnych dochodów i poprawić jego trudną sytuację finansową. Na mocy aktu lokacyjnego sporządzonego 27 lutego 1253 r. w Nowym Korczynie, miasto powstało na terenie osady warzelników soli. Dzięki temu Bolesław przejął bezpośrednie zwierzchnictwo nad terenami solonośnymi, pozostającymi wcześniej w rękach rodu Gryfitów i klasztoru benedyktynek w Staniątkach.

Zadanie organizacji osady miejskiej na prawie magdeburskim, przy zastosowaniu rozwiązań przyjętych wcześniej we Wrocławiu, książę powierzył spółce złożonej z czterech zasadźców, którym w dokumencie lokacyjnym nadał szerokie uprawnienia i korzyści, podobnie jak i mieszkańcom tworzonego miasta. Mieszkańcy Bochni przez 6 lat byli zwolnieni z czynszów i dziesięcin, mogli swobodnie łowić ryby w Rabie i w okolicznych potokach, wypasać bydło i trzodę chlewną na terenach podmiejskich. Książę obdarzył ich także wolnością osobistą oraz zapewnił swobodę transportu lądowego i wodnego w całym księstwie krakowsko-sandomierskim, z dowolnymi towarami i przy użyciu dowolnych środków transportu. Oznaczało to, że kupcy bocheńscy dostali swobodę handlu i mogli pojawiać się na targach i jarmarkach w dowolnym miejscu.

Książę Bolesław, chcąc bezpośrednio obserwować rozwój żupy, bywał w Bochni dość często, bądź z matką Grzymisławą, bądź z małżonką Kingą, o czym świadczą dokumenty książęce tu właśnie wystawione. Wiemy na pewno, że gościł w Bochni w 1251, 1255 oraz w 1271 r., kiedy to towarzyszył królowi węgierskiemu Beli IV w drodze powrotnej na Węgry. Aktywność obojga na terenie Bochni wynikała zarówno z roli tego miasta, jako jednego z czołowych ośrodków przemysłowych w Małopolsce, jak też położenia blisko Krakowa, a przede wszystkim Nowego Korczyna nad Wisłą, gdzie od 1248 r. rezydowała para książęca i księżna-matka Grzymisława. Można też przypuszczać, iż Bolesław i Kinga, gorący zwolennicy kanonizacji biskupa Stanisława, mieli pewne zasługi w fundowaniu kaplicy św. Stanisława na zamku żupnym w Bochni, wzniesionym prawdopodobnie niedługo po odkryciu soli.

Ciekawostki

Najwięcej emocji budzi przydomek Bolesława "Wstydliwy" (łac. Pudicus). Jego małżeństwo z Kingą w 1646 r. nie zostało skonsumowane, gdyż księżna poprosiła małżonka o złożenie ślubów czystości, które dwa lata później oboje przedłużyli dozgonnie. Z tego powodu już współcześni obdarzyli go mało zaszczytnym przydomkiem. Ta małżeńska czystość dla wielu nie była (i nie jest) zrozumiała, a postać Bolesława jest nieco ironicznie i szyderczo oceniana. Trzeba jednak pamiętać, że czystość księcia i brak pożycia małżeńskiego wynikały z atmosfery wyjątkowej pobożności i umartwiania oraz szacunku dla matki i kobiet z jego najbliższego otoczenia. Wystarczy wspomnieć, że na ołtarze wyniesione zostały: jego żona Kinga, szwagierka Helena Jolanta i siostra Salomea.

Z innych źródeł wiadomo, że Bolesław uwielbiał polowania i był miłośnikiem psów. U wszystkich swoich poddanych, którzy byli w tym czasie obowiązani do udziału w łowach książęcych, a także do karmienia psów księcia, miał nawet opinię uciążliwego i nieznośnego.