Lipnica Murowana - ziemia świętych i błogosławionych. Położona w południowej części powiatu bocheńskiego, w malowniczej kotlinie otoczonej od południa wzgórzami Beskidu Wyspowego, a z pozostałych stron Pogórzem Wiśnickim. Lipnica jest obecnie wsią i siedzibą gminy, ale począwszy od XIV w. aż do 1933 r. była miastem. Miejscowość ta w znacznej części zachowała swój średniowieczny układ urbanistyczny, starą drewnianą zabudowę i cenne zabytki na czele z unikatowym kościółkiem św. Leonarda wpisanym na listę UNESCO.

 Lipnica Murowana z lotu ptaka. Fot. W. GorgolewskiMiasto zostało założone w 1326 r przez króla Władysława Łokietka, choć osada o nazwie Lipnik istniała być może już w XII wieku. O szybkim rozwoju miasta zadecydowało jego dogodne położenie przy ważnym trakcie handlowym na Węgry. W mieście niejednokrotnie zatrzymywali się królowie Polski wraz ze swoim dworem, możnowładztwo, kupcy polscy i węgierscy. Z tego zresztą też powodu w czasach króla Ludwika Węgierskiego zostało otoczone wałami i murami miejskimi, od czego urobiono drugi człon nazwy miasta "Murowana" (pierwszy raz użyto tej nazwy w dokumencie z 1445 r.). Kupcy na lipnickim rynku. Fragment inscenizacji historycznejPrzejeżdżający przez Lipnicę kupcy musieli w XIV w. wystawić na sprzedaż część swych towarów, co sprzyjało rozwojowi handlu, tym bardziej , że miasto posiadało przywileje na urządzanie cotygodniowych targów w soboty i kilu jarmarków w ciągu roku, a Lipniczan zwolniono od płacenia ceł na terenie Królestwa Polskiego. Dobrze rozwijało się również rzemiosło, a zwłaszcza szewstwo i garncarstwo Te ostatnie swój rozkwit zawdzięcza dużym pokładom gliny występującym w samym mieście i jego okolicy. Lipnica słynęła również z produkcji ozdobnych kafli piecowych, które trafiały na rynki większych miast i domów zamożnej szlachty. Od początków XV wieku słynęła Lipnica z dobrego piwa, które docierało na rynki Krakowa i Bochni i przez długi czas cieszyło się tam dużym wzięciem. Oprócz wymienionych rzemiosł, w mieście przez cały okres staropolski działały warsztaty tkackie, krawieckie, piekarskie, rzeźnickie, kowalskie, balwierskie i inne.

Resztki muru obronnegoOd XVI wieku Lipnica Murowana stanowiła siedzibę starostwa niegrodowego, w którego skład wchodziły wsie królewskie: Lipnica Górna i Dolna, Królówka, Leszczyna i Rajbrot. Właścicielami starostwa lipnickiego byli często bogaci magnaci, m.in. dziedzice Wiśnicza - Kmitowie i Lubomirscy. Podobnie było z urzędem wójtowskim w samym mieście, które począwszy od pierwszego wójta Konrada, aż do końca wieku XV spoczywało w rękach mieszczańskich, a potem było dziedziczone przez zamożną szlachtę.

Kościół św. LeonardaDzieje Lipnicy Murowanej nierozłącznie wiążą się z miejscowymi kościołami, których do dnia dzisiejszego zachowało się aż trzy. Wg niepewnych wzmianek w dokumentach parafialnych pierwszy kościół i parafia istniały tutaj już w 1144 r., ale pewne o tym wiadomości mamy dopiero w rachunkach świętopietrza z 1325 r. W 1363 r. ufundowany został przez Kazimierza Wielkiego kamienny kościół pod wezwaniem św. Andrzeja, który istnieje do dziś dnia (po wielu przebudowach).Kościół parafilany św. Andrzeja w Lipnicy Murowanej Najpiękniejszy z lipnickich kościołów to kościół św. Leonarda, wybudowany pod koniec XV w. w miejscu lub pobliżu poprzedniego kościoła pod tym samym wezwaniem. Wspomnijmy jeszcze o barokowym kościele pod wezwaniem świętego Szymona, wybudowanym w I poł.XVII w. z inicjatywy Stanisława Lubomirskiego, ówczesnego starosty i wójta lipnickiego, jako przejaw rozwijającego się kultu lipnickiego zakonnika. Lipnica znana jest nie tylko z trzech kościołów, ale i z dwojga świętych i jednej błogosławionej. Oprócz wspomnianego wyżej św. Szymona (kanonizacja w 2007 r.) były nimi przedstawicielki rodziny Ledóchowskich - bł. Maria Teresa (beatyfikacja 1975 r.) oraz św. Urszula (kanonizacja 2003 r.)

Zabytkowe domy w rynkuWielkie zniszczenia dokonane przez najazd szwedzki w 1655 r i wojska siedmiogrodzkie dwa lata później, częste pożary, epidemie, powodzie oraz zmiana szlaków handlowych, sprawiły, iż miasto zaczęło wyraźnie podupadać. Na domiar złego w 1772 r. Lipnica tak jak inne ziemie Małopolski została zajęta przez Austriaków. Przez cały okres zaborów systematycznie spadła ranga miasta, które powoli przekształcało się w wieś. Podobnie jednak jak w innych miejscowościach Bocheńszczyzny, również i tu nie brakowało ludzi nieprzeciętnych - oddanych miastu i patriotów. To właśnie w miejscowej szkole trywialnej pobierał naukę młody Kazimierz Brodziński - późniejszy poeta, krytyk literacki i profesor Uniwersytetu Warszawskiego. W 1848 r. w okresie tzw. "Wiosny Ludów" w Lipnicy utworzono Gwardię narodową, która miała przejąć władzę w razie zwycięskiego powstania. W 1863 r. grupa kilkunastu lipniczan zasiliła szeregi powstania styczniowego, odznaczając się odwagą i bohaterstwem w bitwie pod Ojcowem. Areną zaciekłych walk stały się okolice Lipnicy w listopadzie i grudniu 1914 r., a więc w pierwszej fazie I wojny światowej. Przy boku Polaków walczyły Legiony Polskie pod dowództwem Józefa Piłsudskiego, który w styczniu 1915 r. ulokował swój sztab właśnie w Lipnicy Murowanej. W wyniku walk toczonych w okolicach Lipnicy zginęło ok. 1,5 tys. żołnierzy austriackich, rosyjskich i polskich, których ciała spoczywają na cmentarzach wojennych w Rajbrocie i Lipnicy Murowanej.

Dwór LedóchowskichPo odzyskaniu niepodległości w 1918 r. ożywia się działalność różnorodnych stronnictw i partii politycznych, zwłaszcza ludowych, podnosi stan oświaty i kultury. Duże zasługi dla rozwoju miasta wniesie Związek Lipniczan, który prowadził ożywiona działalność charytatywną wśród najbiedniejszych, czego widomym efektem będzie założenie w Lipnicy ochronki prowadzonej na krótko przed wybuchem wojny przez siostry urszulanki. Wszystkie te pozytywne działania nie były jednak w stanie przekreślić wielu dziesiątków lat regresu i stagnacji gospodarczej miasta, czego efektem było odebranie w roku 1934 praw miejskich Lipnicy.

Józef Wieciech ps. TamarowKolejny ciężki okres dla miasteczka to lata II wojny światowej. Wojska niemieckie po kilku dniach walk z polską grupa operacyjną "Boruta" wkroczyły na teren Lipnicy 5 września 1939 r. Okupant nakładał na miejscową ludność "kontyngenty" czyli przymusowe daniny produktów rolnych (mięsa, mleka, zboża i inne) oraz egzekwował wykonywanie nieodpłatnie różnych robót. Systematycznie wywożono młodzież lipnicką na roboty do Niemiec, a opornych zsyłano do obozów zagłady. To wszystko doprowadziło do wzrastającego oporu społeczeństwa i powstania pierwszych konspiracyjnych organizacji zbrojnych. Na terenie gminy Lipnica szczególnie aktywny był oddział Armii Krajowej pod dowództwem Józefa Wieciecha pseud. "Tamarow", znany m.in. z akcji uwolnienia więźniów w Nowym Wiśniczu. Po zaciekłych walkach radziecko-niemieckich w dniach 18 i 19 stycznia 1945 r. okupanci hitlerowscy opuścili miasto i okoliczne wsie. W tych dniach Lipnica Murowana była kilkakrotnie bombardowana przez samoloty i artylerię radziecką, a najzacieklejsze walki trwały na terenie Rajbrotu. W sumie w walkach o wyzwolenie tych ziem straciło życie 232 żołnierzy i oficerów.

Powojenny okres w dziejach Lipnicy to przede wszystkim prace nad rozwojem gospodarczym miasta i okolicznych wsi, budowa dróg, mostów, szkół, domów ludowych itp. Od 1958 r. z inicjatywy długoletniego sołtysa wsi Józefa Piotrowskiego w Lipnicy odbywają się słynne w całym kraju konkursy palm wielkanocnych. Wiele również przedsięwzięć religijnych, gospodarczych i społecznych to zasługa długoletniego proboszcza Lipnicy księdza Stanisława Wiśniowskiego.
Dziś Lipnica Murowana, podobnie jak sąsiedni Nowy Wiśnicz i Żegocina, największe szansę rozwoju upatruje w agroturystyce, a zachętą dla potencjalnych turystów niech będą wspaniałe lasy, czyste powietrze, a także cenne zabytki i bogata przeszłość, którą w skrócie tutaj przedstawiliśmy.